Bài viết này sử dụng các tài liệu từ cuộc thảo luận của nhóm về Giáo dục STEAM tại Việt Nam, được tổ chức bởi câu lạc bộ sinh viên Fulbright’s F-Green vào tháng 4 năm 2019 tại Đại học Fulbright Việt Nam.
Tiếp nối thành công của buổi trò chuyện STEAM đầu tiên, F-Green, một câu lạc bộ sinh viên tại Đại học Fulbright Việt Nam, đã tổ chức sự kiện thứ hai trong chuỗi sự kiện: một cuộc thảo luận nhóm về triển vọng và hạn chế khi triển khai Giáo dục STEAM tại Việt Nam.
Buổi thảo luận được điều hành bởi sinh viên Fulbright với sự tham gia của 3 diễn giả nổi bật: Tiến sĩ Bùi Thế Duy - Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, Tiến sĩ Trần Minh Triết - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học và Tiến sĩ Ryan Derby- Talbot - Giám đốc Học vụ (CAO) của Đại học Fulbright Việt Nam.
Giáo dục STEAM có quan trọng không?
Tiến sĩ Bùi Thế Duy luôn tự hào về nền tảng Toán học của mình và anh đã tốt nghiệp Đại học Quốc gia (ĐHQGHN), trường khoa học hàng đầu Việt Nam. Bề dày thành tích của Thứ trưởng Duy khó ai có thể sánh bằng.
Thời học cấp 3, Duy 2 năm liên tiếp đoạt huy chương đồng Olympic Tin học quốc tế 1995 tại Hà Lan và 1996 tại Hungary. Thành tích của anh không dừng lại ở đó. Duy hoàn thành bằng cử nhân và tiến sĩ chỉ trong vòng sáu năm; anh ấy chỉ mới 26 tuổi. Ở tuổi 31, Duy trở thành Phó Giáo sư Tin học trẻ nhất và là Trưởng khoa Khoa học Máy tính - Trường Đại học Kỹ thuật Công nghệ, một trường đại học thành viên của ĐHQGHN.
Thành công của Tiến sĩ Duy đã truyền cảm hứng cho nhiều sinh viên Việt Nam theo bước chân của ông. Có vẻ như việc tập trung vào các môn học STEM ở các trường trung học của Việt Nam đang giúp học sinh đạt được thành công tương tự vì học sinh Việt Nam có truyền thống lâu đời là thành công vang dội tại các cuộc thi khoa học quốc tế. Tuy nhiên, các chuyên gia lại nghĩ khác.
Tiến sĩ Bùi Thế Duy – Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ
Thứ trưởng Duy chia sẻ sự lo lắng trước sự kiện học sinh Việt Nam tuy sở hữu những tấm huy chương hữu hình nhưng vẫn thiếu những kỹ năng quan trọng như khả năng sáng tạo và khả năng lãnh đạo. Theo Tiến sĩ Duy, việc thiếu các kỹ năng hữu ích khác khiến sinh viên Việt Nam kém cạnh tranh trên thị trường việc làm hơn sinh viên phương Tây, ngay cả trong các lĩnh vực sinh viên Việt Nam xuất sắc như khoa học và công nghệ.
“Trong phân công lao động, lực lượng lao động Việt Nam thuộc bộ phận sử dụng nhiều lao động nhất - giai đoạn thực thi, chỉ mang lại 20% tổng doanh thu. Những người khởi xướng, sáng tạo và tư vấn giải pháp cho vấn đề của khách hàng sẽ nhận được 80% doanh thu còn lại trong khi làm việc ít giờ hơn, ”Tiến sĩ Duy giải thích.
Thứ trưởng Duy cũng nhấn mạnh, giáo dục tập trung vào STEM / STEAM là yếu tố cần thiết để một quốc gia phát triển mạnh mẽ hơn nữa. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào chúng ta có thể thực hiện nó một cách hiệu quả. Tiến sĩ Bùi Thế Duy cho rằng Việt Nam đang bị tụt hậu trong cuộc đua phát triển.
Ông nhấn mạnh: “Giáo dục STEM / STEAM là nền tảng quan trọng để Việt Nam đẩy mạnh cuộc chơi, nhất là khi khoa học và công nghệ hiện nay đang bao trùm các ngành khác nhau với tốc độ cực nhanh”.
STEAM: Rủi ro trong các cơ hội mới là gì?
Tiến sĩ Ryan Derby-Talbot, Fulbright’s CAO, tin rằng chúng ta nên thảo luận về giáo dục STEAM cả về rủi ro và cơ hội. Sinh viên được giáo dục tại STEAM là người chơi thay đổi cuộc chơi trong tương lai trong các lĩnh vực công nghệ và khoa học.
Với những tác động lớn kéo theo trách nhiệm xã hội lớn. Điều quan trọng đối với học sinh được giáo dục tại STEAM là phải có tư duy lấy con người làm trung tâm để tạo ra nhiều cơ hội phát triển và bền vững. Mặt khác, chỉ tập trung vào tiến bộ công nghệ mà bỏ qua khía cạnh nhân văn sẽ gây ra nhiều rủi ro cho xã hội.
Theo Fulbright’s CAO, giáo dục STEAM không nên được dạy như năm môn học riêng lẻ. Cách tiếp cận đúng là sử dụng Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Nghệ thuật và Toán học làm điểm truy cập để dạy cho học sinh các năng lực khác nhau, bao gồm tư duy phản biện và sáng tạo, hợp tác, tìm hiểu, giao tiếp và lập luận phân tích.
Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học, Tiến sĩ Trần Minh Triết, chia sẻ rằng giáo dục STEAM đã trở nên phổ biến ở Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn chưa có một phương pháp giảng dạy rõ ràng cho STEAM trong hệ thống trường học hiện tại. Các giáo viên Việt Nam có trình độ học vấn khác nhau và không được đào tạo bài bản để dạy STEM / STEAM như một phương pháp giáo dục.
Trong khi vẫn còn những tranh luận khác nhau về việc triển khai giáo dục STEAM, Tiến sĩ Triết và Tiến sĩ Derby-Talbot có cùng quan điểm về kết quả cuối cùng. Với phương pháp giáo dục STEAM, học sinh có thể trở thành những cá nhân không ngại chấp nhận rủi ro, tham gia vào học tập trải nghiệm, sáng tạo và hợp tác trong việc hình thành ý tưởng mới hoặc giải quyết vấn đề, và nắm bắt được tính liên ngành.
“Kết quả cuối cùng của giáo dục không phải là điểm số mà một tư duy cởi mở, phát triển và một bộ kỹ năng vững vàng. Điều này đòi hỏi giáo viên phải trở thành người cố vấn trong suốt hành trình học tập ”, TS Triết nhấn mạnh.
Tiến sĩ Derby-Talbot– Giám đốc Học vụ (CAO) của Đại học Fulbright Việt Nam
Theo Tiến sĩ Derby-Talbot, để thực hiện thành công giáo dục STEAM, các nhà giáo dục cần thay đổi tư duy về cách dạy các môn học khác nhau. Thay vì trình bày kiến thức mới cho học sinh, giáo viên có thể sử dụng các vấn đề / câu hỏi thực tế trong cuộc sống làm tiền đề để giúp học sinh tìm hiểu một khái niệm.
Đây cũng là một cách tiếp cận mà các giảng viên Fulbright đang áp dụng. Ví dụ, trong Năm đồng thiết kế, sinh viên Fulbright phải tham gia Cuộc điều tra khoa học, một trong bảy khóa học chính. Khóa học này không chỉ dạy cho sinh viên kiến thức khoa học mà còn dạy cách một nhà khoa học suy nghĩ và giải quyết một vấn đề khoa học.
Các giáo sư không cung cấp câu trả lời hoặc bắt học sinh ghi nhớ các công thức cụ thể; họ hướng dẫn học sinh tự tìm câu trả lời. Bằng cách này, học sinh có thể học cách vượt qua “mớ hỗn độn” và cải thiện kỹ năng giải quyết vấn đề của mình.
Tiến sĩ Trần Minh Triết – Trợ lý Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Tự Nhiên
Tiến sĩ Derby-Talbot nhấn mạnh rằng điều tạo nên sự khác biệt của Fulbright là học tập qua trải nghiệm. Sinh viên Fulbright học hỏi từ kinh nghiệm thực tế bằng cách làm việc trong các dự án thực tế. Điều này sẽ giúp trau dồi kỹ năng của họ và chuẩn bị cho những thách thức trong tương lai trong môi trường làm việc.
“Chỉ điểm số không thể đánh giá hết khả năng của học sinh. Tuy nhiên, một dự án có thể thể hiện những kỹ năng khác nhau mà một sinh viên sở hữu từ giai đoạn hình thành ý tưởng đến giai đoạn thực hiện, ”Fulbright’s CAO chia sẻ.
TS Bùi Thế Duy cũng đồng tình rằng giáo dục nên chuyển từ dựa trên kiến thức sang dựa trên năng lực. Trên thực tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang nghiên cứu các phương pháp khác nhau để đưa giáo dục STEM / STEAM vào chương trình giảng dạy, dạy Toán và Vật lý bằng tiếng Anh, v.v.
Ông nói: “Giáo dục STEM / STEAM là ưu tiên hàng đầu của Việt Nam để nuôi dưỡng một thế hệ trẻ có thể giúp Việt Nam bắt kịp thế giới. Một số trường đại học ở Việt Nam đang thử nghiệm phương pháp tiếp cận dựa trên năng lực bằng cách giới thiệu một dự án capstone thay vì một kỳ thi cuối kỳ.
Tuy nhiên, việc chấm điểm một dự án đòi hỏi nhiều thời gian và nỗ lực hơn việc chấm điểm một kỳ thi trong khi mức lương của giảng viên vẫn như cũ. Vì vậy, họ chỉ áp dụng dự án capstone trong chương trình học của mình khi bị ép buộc. TS Bùi Thế Duy đề nghị, các trường đại học có thể cân nhắc việc gắn dự án với công việc nghiên cứu; bằng cách này, giảng viên có thể trở nên gắn bó hơn.
Nguyễn Hữu Phúc Ngân – người chủ trì cuộc thảo luận của Hội
(F-Green)
TS Bùi Thế Duy cũng nhấn mạnh, chúng ta không nên coi giáo dục STEM / STEAM như một trào lưu. Đội ngũ giảng viên cần được đào tạo bài bản để chuyển từ giảng dạy dựa trên kiến thức sang giảng dạy dựa trên năng lực. Kiến thức và năng lực cần được đan xen để học sinh có thể chuẩn bị tốt nhất cho thế giới luôn thay đổi trong tương lai.